TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞI
Teknoloji bağımlılığı nedir?
Teknoloji bağımlılığı, özellikle mobil cihazların, internetin ve video oyunlarının sürekli olarak kontrolsüz kullanımına verilen genel bir isimdir. Ayrıca dijital bağımlılık yada internet bağımlılığı da denir
Teknoloji bağımlılığı şu herhangi bir tıp literatüründe yer almıyor, ancak yakın gelecekte hastanelerin ilgili bölümlerinde bununla ilgili çalışmalar yapılmaya başlanacaktır. Teknoloji bağımlılığının belirtileri, kompulsif kumar oynama ve hatta madde bağımlılığı gibi çağımızın kötü alışkanlıkları ile aynı sınıfta değerlendirilmektedir.
Diğer bağımlılıklarda olduğu gibi, teknoloji bağımlılarında semptomların azaldığı zamanlar ve semptomların daha güçlü olduğu daha uzun dönemler görülebilir. Bu semptomlar arasında aşırı kullanım veya belirli bir teknoloji aktivitesine aşırı miktarda zaman ayrılması; bağımlılıktan kaynaklanan davranış değişiklikleri; ve aktiviteye katılmadığında yaşanan olumsuz duygular yer alabilir.
Teknoloji bağımlılığı neden tehlikelidir?
Diğer ciddi bağımlılıklar gibi, teknoloji bağımlılığı da bağımlı bireyin kişisel ve profesyonel hayatı üzerinde zararlı etkilere neden olacaktır. İnternette veya sosyal medyada teknoloji faaliyetlerine ayrılan zaman arttıkça, diğer şeylere harcanan zaman azalacak ve bu durum iş yerindeki performansı olumsuz etkileyecek ve kişisel ilişkilere harcanan zamanın azalmasına neden olacaktır. Dahası, bağımlı birey iş veya okul ve ilişkilerine öncelik vermeyebilir ve bu da zihinsel ve fiziksel sağlıkları üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir.
Teknoloji bağımlılığı dayanılmaz hale geldiğinde, diğer tüm bağımlılıklar gibi olumsuz davranış değişikliklerine yol açarak profesyonel ve kişisel ilişkilere daha fazla zarar verebilir.
Teknoloji bağımlılığı hem çocukları hem de yetişkinleri etkileyebilir. Ekran süresi beynin bilgiyi işleyen bölgesini olumsuz etkileyebilir ve çocuklarda ve ergenlerde beyin gelişimini etkileyebilir.
Teknoloji bağımlılığının uyarı işaretleri nelerdir?
Teknoloji bağımlılığının uyarı işaretleri şunlardır:
- Aşırı kullanım. Teknoloji, hoş olmayan yaşam durumlarından kaçınmak veya can sıkıntısını gidermek için bir kaçış mekanizması olarak kullanılabilir. Aşırı kullanım, zamanın geçişine dair bozuk bir his ve açlık veya uyku gibi temel ihtiyaçların ihmal edilmesiyle ortaya çıkmaktadır.
- Sosyal aktivitelere ilgi kaybı. Teknolojik aktivitelere ayrılan zamanın günlük hayattaki fiziki aktivitelere oranı arttıkça bu durum geri dönülemez bir hızla sosyalleşmenin önüne geçecektir.
- Olumsuz sonuçlar. Bağımlılık davranışı, sosyal izolasyon, tartışmalar, yorgunluk, okulda veya işte sorunlar, başarısızlık veya yalan söyleme gibi olumsuz sonuçlar doğuracak ve kişinin hayatını olumsuz yönde etkileyecektir.
- Bağımlılığı gizlemek. Aşırı internet kullanımı, sosyal medyada geçirilen zaman, belirli uygulamaların kullanımı veya diğer teknoloji düşkünlüklerini, başkalarının farkına varmasını engellemek için yalan söylemek veya gizlemek, bağımlılığın kırmızı bayrağıdır.
- Çekilme belirtileri. Bağımlı, teknoloji kullanımını kendi kendine sınırlamaya çalışırken huzursuzluk, ruh hali değişimleri, depresyon veya sinirlilik duyguları yaşayabilir.
Teknoloji bağımlılığı, bir kişinin ruh sağlığı üzerinde olumsuz etkilere sahip olmasının yanı sıra fiziksel semptomlarla da kendini gösterebilir. Bu semptomlar arasında baş ağrısı, boyun ağrısı, kilo alımı, göz yorgunluğu ve uyku bozukluğu yer alabilir.
Teknoloji bağımlılığının en yaygın türleri nelerdir?
Teknoloji bağımlılığının en yaygın türleri şunlardır:
- Sosyal medya bağımlılığı. Başlıca sosyal medya platformları — Facebook, X (eski adıyla Twitter), TikTok , Snapchat ve Instagram — kullanıcıları mümkün olduğunca uzun süre ekran başında tutmak için tasarlanmıştır ve bu da onları potansiyel olarak bağımlılık yapıcı hale getirir, çünkü “beğeniler” ve diğer çevrimiçi onaylar bir kullanıcıda cazip bir dopamin tepkisi uyandırır; ayrıca, bu platformlardaki uygulamalar genellikle kullanıcıları oynamaya devam ettirmek için tasarlanmıştır. Örneğin TikTok, kullanıcının yakın zamanda görüntülediği ve beğendiği içeriklere dayalı kişiselleştirilmiş video önerileri sunarak kullanıcının dikkatini çeker.
- Oyun bağımlılığı. Çevrimiçi oyun uygulamaları artık mobil cihazlarda ve her yerden oynanabilir durumdadır. Oyunlar aynı şekilde oyuncuları ekran başında tutmak ve oyun sırasında kazanılan ödüllerle kullanıcıyı iyi hissettirmek için tasarlanmıştır. Genellikle bir oyunda ilerleme sağlandıkça keşif heyecanı ve gerçek veya sanal bir rakip yenildiğinde zafer duygusu vardır ve bu da kullanıcının dopamin tepkisini artırır.
- Çevrimiçi alışveriş bağımlılığı. Kompulsif satın alma bozukluğu tıbbi olarak tanınmaktadır ve aşırı alışveriş dürtüsü ve stresten kurtulmanın bir yolu olarak alışverişe düşkünlük ile tanımlanır. Çevrimiçi alışveriş bu dürtüye düşkünlüğü kolaylaştırır ve alışveriş uygulamaları ve sosyal medya hedefli pazarlama ve ödüller yoluyla çevrimiçi alışverişin çekiciliğini artırır.
- Çevrimiçi kumar bağımlılığı. Kumar oynama bozukluğunun bir çeşidi olan çevrimiçi kumar, internet ve çevrimiçi uygulamalar aracılığıyla kolayca şımartılan bir dürtüdür.
- Pornografi bağımlılığı. İnternet pornografisine bağımlılık, diğer teknoloji bağımlılıkları ile aynı kategoride değerlendirilir ancak özellikle ilişkilere zarar veren duygusal bağımlılığa yol açabilir.
Teknolojiden uzaklaşmanın yolları
Kullanıcılar günlük teknoloji kullanımlarını aşağıdakileri yaparak sınırlayabilirler:
- Telefonlarını veya cihazlarını “Rahatsız Etmeyin” moduna almak. Bildirimlerin veya telefon titreşimlerinin sayısını sınırlamak dikkat dağıtıcı unsurları azaltabilir.
- Uygulamaları iyi amaçlar için kullanmak. Ekran süresini takip etmek ve yönetmek için uygulamaları kullanmak odaklanmaya yardımcı olabilir.
- Dijital detoks yapmak. Kullanıcılar oyunlar veya alışveriş siteleri gibi belirli zaman alıcı uygulamaları telefonlarından veya cihazlarından kaldırabilir veya kullanım süresi sınırları belirleyebilir.
- Teknolojiyle ilgili olmayan aktiviteleri planlamak. Bunlara dijital olmayan yeni bir hobi edinmek, eski bir hobiyi tekrar ziyaret etmek veya arkadaşları veya aileyi ziyaret etmek sayılabilir.
